Open over homoseksualiteit onder vluchtelingen

Vluchten uit een land zonder homorechten

De meeste vluchtelingen die naar Nederland komen zijn Syriërs en Eritreeërs. Maar gevluchte lesbiennes, homo’s, biseksuelen en transgenders (LHBT) komen van over de hele wereld. Uit landen waar homorechten niet bestaan.

Vluchtelingen komen hier vaak met een trauma. ‘Ik heb onvoorstelbare verhalen gehoord,’ vertelt Robert:

‘Een jongen vertelde me dat hij in Irak jarenlang een geheime relatie had met een oude schoolvriend. Ze werden verraden en dat had verschrikkelijke gevolgen. Toen de familie van zijn vriend erachter kwam dat hij homo was, hebben ze hun zoon van het dak gegooid. Zijn vriend overleed. Hijzelf vluchtte naar Nederland.’

‘Ik wil dat LHBT-vluchtelingen geholpen worden’

Robert was vanaf het eerste moment vrijwilliger voor nieuwkomers:

‘Ik heb een foto van vorig jaar – van een uitje dat ik organiseerde naar de strandtent waar ik werk. Als ik die foto nu bekijk, zie ik de gezichten: verdwaasd en angstig – als tijdens die eerste avond in september 2015, bij de ingang van de Koepel, toen daar de eerste vluchtelingen aankwamen. En als ik dan kijk hoe sommigen van hen het nu doen: Met een status en een huisje. En soms verenigd met hun gezin. Dan zie ik dat de gezichten helemaal veranderd zijn. Binnen een jaar. Ze hebben nu weer iets om voor te leven, om naar uit te kijken.’

Robert – zelf ook gay – ontmoette als vrijwilliger in de Koepel al een paar homoseksuele vluchtelingen. ‘Door de verhalen die ik hoorde, wil ik dat LHBT-vluchtelingen geholpen worden.’ Nadat het COA posters met de regenboogvlag verspreidde in de Koepel, bewoners de mogelijkheid gaf erover te praten, en hen koppelde aan Robert, ontmoette hij er meer. ‘Ik heb nog nooit zoveel coming-out verhalen gehoord als afgelopen jaar! Deze actie heeft echt mensen geholpen die anders niet uit de kast gekomen waren.’

Cocktail project met COC

In juni dit jaar startte Cocktail, het maatjesproject van COC Kennemerland dat Robert leidt. Het doel is om LHBT-nieuwkomers te koppelen aan een maatje in hun woonplaats voor sociaal contact. LHBT’ers komen hier vaak zonder familie en hebben nog geen vrienden, geen netwerk of vangnet. Door het trauma dat ze meedragen dreigen sommigen te vervallen in onveilige situaties met alcohol, drugs of seks. Sociaal contact kan hen helpen Nederland te leren kennen én op het rechte pad te blijven.

Het gaat om het sociale contact, het is geen hulpverlening. Als vrijwilliger probeert Robert te voorkomen dat er een afhankelijke relatie ontstaat. Ik wil een nieuwkomer ook weleens een zetje geven: ‘Kom op, kom nu eens je kamer uit.’

Nu na een jaar werken met nieuwkomers, is Robert ervan overtuigd dat hoe wij als Nederlanders met homoseksualiteit omgaan niet kunnen kopiëren naar hoe andere culturen dat zouden moeten doen. ‘Dat geven we ook onze vrijwilliger mee: Ga iets doen wat jullie allebei leuk vinden:’

‘Een mooie match die al ontstaan is tussen een Ugandees meisje en een Haarlemse. Beiden lesbisch. Ze doen veel dingen samen, zoals een bezoek aan roze zaterdag in Amsterdam, koffiedrinken of wat kletsen. De ene week sturen ze elkaar alleen een appje, en de volgende week gaan ze er weer op uit. Ik zie dat Ugandese meisje echt opbloeien. Ze heeft zoveel aan dat contact!’

We moeten begrip hebben voor elkaar

Het raakt Robert dat het voor sommigen moeilijk blijft om uit de kast te komen:

Een Haarlemse statushouder vroeg me de oren van mijn hoofd over het homohuwelijk en de mogelijkheid kinderen te krijgen als homostel. Om daarna uit te roepen: ‘Dat doe ik niet hoor! Ik ben niet écht homo. Ik ga met een meisje trouwen en kinderen krijgen.’ Hij worstelt met zijn identiteit en is nog steeds niet uit de kast. Dat komt ook door familiedruk. Hij is hier met zijn familie gekomen.’

We moeten begrip hebben voor elkaar. De verschillen per cultuur zijn groot. En de één is veel verder in zijn of haar coming-out proces dan de ander:

‘Toen ik vrijwilliger werd, ben ik ook wel bang geweest voor de reacties van Haarlemmers die vluchtelingen liever zien gaan. Nu doe ik dat niet meer, maar vraag ik: 'Wat doe jij? Waarmee kan ik jou helpen?' Mensen verwachten die vraag niet en vaak hoor je dan hun verhaal en een probleem waar ze zelf mee zitten. Iedereen heeft een verhaal waar we begrip voor kunnen hebben.’

Wat het je brengt om iemand te helpen

Tot twee jaar geleden was Robert carrière aan het maken, een jachtig en vluchtig bestaan met vooral tijd voor oppervlakkige contacten. Tot het ging schuren en hij zijn baan opzei. Op aanraden van een vriend ging hij op het strand werken. ‘Daar kwam ik los van alles en voelde ik me vrij.’ Waarna hij uiteindelijk vrijwilliger werd in de Koepel.

‘Ik haal meer uit het leven door anderen te helpen. Het is mooi om ook bij andere vrijwilligers te zien dat ze zich belangeloos willen inzetten voor iemand die ze nog niet kennen. Mensen helpen is een kleine moeite en het brengt jezelf ook veel. Ik heb afgelopen jaar bijvoorbeeld oprechte vriendschappen gemaakt, juist omdat ik er nu wel tijd en aandacht voor had. En dat is heel waardevol.’

‘Ik ben op de rem gestapt en mijn eigen weg gegaan. Het kan me niet meer zoveel schelen wat anderen over mij of mijn werk vinden. Gewoon je hart volgen. En dat wil ik doorgeven aan de maatjes en de nieuwkomers!’